Eikenprocessierups
De eikenprocessierups is de larve van een nachtvlinder. Deze vlinder legt eitjes in de toppen van eikenbomen. Rond half april komen de eitjes uit. De rups heeft heel kleine pijlvormige brandhaartjes met kleine weerhaakjes. Deze brandharen verschijnen in mei en juni en kunnen klachten veroorzaken voor mens en dier.
Bestrijd nesten van rupsen nooit zelf, ook niet wanneer u een nest in uw tuin heeft aangetroffen. Schakel hiervoor een speciaal bedrijf in.
Volledige bestrijding van de rupsen is lastig, doordat de rupsen zich verplaatsen en vaak niet meteen te zien zijn.
Rupsen en de nesten herkennen
De rupsen hebben een zwartbruine kop en een zwartgrijs lichaam met een donkergrijze rugstreep. Ze hebben lange, grijzig witte beharing. Deze haren staan op roodachtig oranje wratten. De rupsen kunnen ongeveer drie centimeter lang worden.
Eikenbomen met eikenprocessierupsen zijn te herkennen aan de bolvormige, witgrijze nesten op de stammen of dikkere takken.
Klachten
Als u via huid, ogen of luchtwegen met deze haartjes in contact komt, kunt u last krijgen van jeuk en huiduitslag, ademnood en kunnen zware oogirritaties ontstaan. Meestal verdwijnen de klachten binnen enkele dagen tot twee weken. Bij ernstige en/ of langdurige klachten neemt u contact op met uw huisarts.
Klachten door de brandhaartjes kunnen ontstaan als u in contact komt met een nest. De haartjes verspreiden zich ook met de wind en kunnen dan ergens anders tot klachten leiden. De haartjes kunnen afhankelijk van de wind tussen de 20 meter en 50 tot 100 meter verderop eindigen.
Klachten voorkomen
- Trek de kleding uit en was deze op 60 graden.
- Heeft u jeuk of rode plekjes? Plak plakband op de huid en trek het plakband weer los. De haartjes blijven aan het plakband kleven.
- Spoel daarnaast de huid en ogen goed met veel lauw water, bijvoorbeeld door te douchen.
- Niet krabben. Dit maakt de klachten erger.
- Bij jeuk kunt u de huid insmeren met een zalf op basis van bijvoorbeeld menthol, calendula of aloë vera.
- Neem contact op met uw huisarts wanneer de jeuk lang aanhoudt, als u heftige oogklachten heeft en houdt ook na het spoelen met lauw water of wanneer u last heeft van toenemende benauwdheid of gezwollen oogleden, lippen of tong.
Wat doet de gemeente?
Feromoonvallen
Spaarnelanden onderzoekt ieder jaar de aanwezigheid van eikenprocessierupsen bij eiken in de openbare ruimte. Hiervoor worden feromoonvallen geplaatst. Deze vallen vangen in de zomer en in het najaar vlinders van de eikenprocessierups. Het aantal gevangen vlinders zegt iets over de aanwezigheid van nesten van de eikenprocessierups.
Nesten in gemeentelijke bomen worden machinaal weggezogen. De boom kan eventueel bespoten worden met een biologisch afbreekbaar bestrijdingsmiddel, als er veel rupsen in de boom aanwezig zijn.
Besmette bomen worden zo snel mogelijk door Spaarnelanden afgezet met een lint met daarop ‘eikenprocessierups’.
Nestkasten en natuurlijke vijanden
Om te voorkomen dat er veel nesten van de eikenprocessierupsen komen, zijn er in oktober 2019 in totaal 50 nestkasten voor mezen opgehangen. De mees is een natuurlijke vijand van de rups. Een nest mezen met 8 tot 10 jongen kan per dag wel zo’n 550 rupsen opeten.
Deze nestkasten hangen op locaties met eikenbomen waar eerder de rups is aangetroffen. Op deze locaties zijn ook verschillende inheemse planten ingezaaid en aangeplant. Op deze planten komen onder andere sluipwespen, gaasvliegen en wantsen af. Dit zijn ook natuurlijke vijanden van de rupsen.
Bestrijding van nesten
Nesten in gemeentelijke bomen worden machinaal weggezogen. Besmette bomen worden zo snel mogelijk door Spaarnelanden afgezet met een lint met daarop ‘eikenprocessierups’.
Als het aantal rupsen op een locatie te groot zou worden, kan de boom eventueel bespoten worden met een biologisch afbreekbaar bestrijdingsmiddel. Dit wordt alleen als laatste redmiddel uitgevoerd, omdat dit ook voor andere soorten rupsen en andere dieren schadelijk is. Deze vorm van bestrijding is nog nooit nodig geweest, omdat het wegzuigen van de nesten tot nu toe voldoende is gebleken.
Wat kunt u zelf doen?
Help verspreiding voorkomen
U kunt verspreiding voorkomen door het aantrekken van natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups. Hang bijvoorbeeld mezenkastjes in uw tuin op, vergroen uw tuin of leg een geveltuintje aan. Vooral inheemse beplanting trekt natuurlijke vijanden aan. Ook struiken trekken insecten en vogels zoals mezen aan.
Besmette boom in uw tuin?
Heeft u een eikenboom in uw tuin met eikenprocessierupsen? U bent zelf verantwoordelijk voor de bestrijding. Doe dit niet zelf, vanwege de gezondheidsrisico’s die het met zich mee brengt. Schakel hiervoor bedrijf in dat gecertificeerd is voor het verwijderen van eikenprocessierupsen.
Let op dat er geen chemische middelen worden gebruikt. Zo verdwijnen namelijk ook andere rupssoorten. Ook kunnen natuurlijke vijanden van de rups het gif binnenkrijgen en sterven.
Rupsen of nesten aangetroffen? Doe een melding
Wanneer u rupsen of nesten aantreft, laat u deze altijd met rust en vermijd u verder de locatie.
Vond u de rupsen en/of nesten in de openbare ruimte? Dan kunt u dit online melden bij de gemeente via www.haarlem.nl/melding-doen.
Wanneer u op een provinciale weg nesten aantreft, meldt u dit bij de provincie Noord-Holland via tel. 0800 - 0200 600 (gratis) of per mail naar servicepunt@noord-holland.nl.
Oorzaken toename eikenprocessierups
De eikenprocessierups komt al sinds 1989 in Nederland voor. Toch is de overlast pas de afgelopen jaren enorm toegenomen. Op veel locaties in Nederland waren in 2019 drie keer zo veel rupsen als in 2018. In 2018 was ook al een verdrievoudiging te zien ten opzichte van 2017. Deze toename wordt vooral gestimuleerd door de klimaatverandering. Er zijn hierdoor zachte winters en droge hete zomers. Verder is er een afname van het aantal natuurlijke vijanden, waardoor het aantal rupsen bovendien verder kan toenemen.
Daarnaast kan éénzijdige aanplant van eiken de problemen versterken. Variatie aan plantensoorten trekt namelijk natuurlijke vijanden aan. Wanneer deze variatie afwezig is, zal de hoeveelheid natuurlijke vijanden dan ook lager zijn. Hierdoor hebben locaties met bomenrijen die alleen uit eiken bestaan meer risico op het geven van problemen dan locaties waar naast eiken ook andere bomen, struiken en planten aanwezig zijn.